Jak pogodzić pracę z życiem prywatnym w dobie ciągłej dostępności?
Dzisiejszy wpis skupi się na obszernym temacie życia zawodowego i prywatnego Polaków oraz ich radzenia sobie z presją czasu. Na początku tego roku badaliśmy, jak Polacy zarządzają swoim czasem, jakie obowiązki chcieliby oddelegować i jak radzą sobie z presją czasu, zwłaszcza rodzice i single. Naszym głównym celem dzisiaj jest prześledzenie, jak doszliśmy do obecnej kultury ciągłej dostępności i presji w życiu zawodowym jak i prywatnym oraz co możemy zrobić aby tego unikać.
Geneza kultury ciągłej dostępności
W kręgu kultury ciągłej dostępności 24 godziny na dobę często zastanawiamy się, skąd ta tendencja wyrosła. Choć niegdyś popularne było zamykanie drzwi za sobą po pracy i oddzielanie życia zawodowego od prywatnego, obecnie coraz mniej osób stosuje ten schemat. Możemy spojrzeć na to z perspektywy historii, gdy pojawienie się telefonów komórkowych w latach 80. i 90. oraz rozwój Internetu przyczyniły się do pogłębienia tego problemu. Pierwotnie uznawano to za korzystne, umożliwiając pracę po godzinach i komunikację zespołową. Jednakże szybko okazało się, że ciągła dostępność może prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym chronicznego stresu i konfliktów rodzinnych. W badaniach LifeCareer z 2022 roku, aż 64% Polaków deklarowało, że pracuje za dużo, co negatywnie wpływa na ich relacje rodzinne i zdrowie. Zjawisko to jest widoczne również na globalnej skali, szczególnie w erze pracy zdalnej i czasów pandemii, kiedy presja ciągłej dostępności stała się jeszcze bardziej wymagająca. Warto zatem przyjrzeć się temu problemowi nie tylko z perspektywy indywidualnej, ale również organizacyjnej, by znaleźć sposoby na zdrowe balansowanie życia zawodowego i prywatnego.
Niezaprzeczalnie, niektóre organizacje nadal wykorzystują presję dostępności i przepracowanie pracowników jako strategię, wierząc, że przynosi to korzyści finansowe. Jednakże analizy ekonomiczne zaczęły ujawniać, że w dłuższej perspektywie taka praktyka może przynieść więcej strat niż zysków. Wypalenie zawodowe, które prowadzi do spadku efektywności pracowników, stało się coraz bardziej widocznym problemem. Pracownicy, którzy dawniej byli zaangażowani i ambitni, zaczynają wykazywać symptomy zmęczenia i unikają pracy, co prowadzi do wzrostu absencji i w końcu do rezygnacji z pracy. Europejskie Obserwatorium Ryzyka zidentyfikowało w 2014 roku, że kosztuje to pracodawców nawet 20 miliardów euro rocznie w Europie. To stało się ostrzeżeniem dla organizacji, że dbanie o dobrostan pracowników nie tylko jest kwestią moralną, ale także ekonomiczną, co zmusiło je do działania w celu zapobieżenia wypaleniu zawodowemu i utrzymania zdrowego środowiska pracy.
W kontekście walki z presją ciągłej dostępności warto zaznaczyć, że również ustawodawstwo podąża za zmieniającymi się trendami. Przykładowo, Francja była pionierem wprowadzając prawo do bycia offline, co gwarantuje pracownikom prawo do nieodpowiadania na komunikaty poza godzinami pracy. Pandemia jeszcze bardziej podkreśliła tę potrzebę, co zaowocowało wprowadzeniem podobnych regulacji we Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Irlandii i na Słowacji. Niemniej jednak, różnice między tymi regulacjami są zauważalne – od obowiązkowych konsultacji do wprowadzenia regulaminów dla większych firm, które określają zasady offline. W tym kontekście pojawiają się także nowe zjawiska, takie jak pracowe FOMO (lęk przed brakiem informacji) i Sunday Blues (smutek niedzielnego wieczora), które świadczą o narastającym dyskomforcie związanym z nieustanną dostępnością i myśleniem o pracy nawet podczas czasu wolnego.
Badania pokazują, że ponad połowa Polaków ma trudności z odcięciem się od pracy podczas urlopu, a znaczna część nadal odbiera służbowe telefony i myśli o obowiązkach zawodowych w niedziele. To zjawisko ukazuje, jak pracownicy stają w obliczu psychicznego napięcia między chęcią odpoczynku a presją myślenia o pracy. Dlatego ważne jest nie tylko tworzenie odpowiednich regulacji, ale także budowanie świadomości i dbanie o równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, aby zapobiec negatywnym konsekwencjom zdrowotnym i psychicznym wynikającym z nadmiernego stresu związanego z pracą.
Z pewnością warto spojrzeć na te kwestie przez pryzmat humorystycznego podejścia, które przynosi odrobinę lekkości w temacie presji dostępności. Istotnie, rozwinięcie FOMO i presji dostępności zainspirowało różne firmy i nawet państwa do prowadzenia kampanii, które mają zarówno aspekt edukacyjny, jak i promocyjny. Przykładem jest strona https://www.visiticeland.com/outhorse-your-email/ z Islandii, która w zabawny sposób nawiązuje do outsourcingu poprzez wynajem islandzkich koni do odpowiadania na maile. To ciekawy sposób na zwrócenie uwagi na temat, jednocześnie przyciągając turystów do odwiedzenia Islandii. Kampanie tego typu pokazują, że nawet poważne tematy mogą być przekazywane w sposób kreatywny i humorystyczny, co może być bardziej skuteczne aby skłonić odbiorców do refleksji.
Koncepcja work-life balance nie jest nowa, lecz została upowszechniona głównie w latach 80. XX wieku. Choć znana definicja mówi o zachowaniu równowagi między życiem zawodowym a osobistym, skupiając się na samorealizacji poza pracą, warto zauważyć, że ta równowaga nie polega jedynie na rozwijaniu kompetencji zawodowych, lecz także na pielęgnowaniu hobby, relacji rodzinnych i czasu dla siebie. Zwrócenie uwagi na te aspekty podkreśla, że praca nie powinna być jedynym celem naszego życia, lecz jednym z elementów umożliwiających pełniejsze doświadczenie życia osobistego i realizację pasji.
Postulaty work-life balance sprowadzają się do jasnego oddzielenia czasu i zasobów między pracą a życiem osobistym, aby uniknąć negatywnych konsekwencji zdrowotnych i mentalnych wynikających z nadmiernego stresu i przeciążenia. Operacyjne wskazówki takie jak wyłączanie powiadomień służbowych po godzinach pracy, nauka delegowania zadań, strategiczne planowanie czasu wolnego czy priorytetyzacja zadań pomagają w praktycznym realizowaniu tej równowagi, umożliwiając jednocześnie rozwój zarówno zawodowy, jak i osobisty.
Badanie Randstad Work Monitor z 2024 roku przynosi ciekawe wnioski na temat priorytetów pracowników. Okazuje się, że dla aż 60% uczestników życie osobiste ma większe znaczenie niż życie zawodowe. Co więcej, równowaga między życiem prywatnym a zawodowym jest dzisiaj uważana za równie ważną co wynagrodzenie, aż 93% osób deklaruje, że wybrałoby utrzymanie tej równowagi nawet kosztem niższych zarobków. Nie jest to jedynie deklaracja, bo równowaga między życiem prywatnym a zawodowym jest najważniejszym czynnikiem przy rozważaniu obecnego lub przyszłego zatrudnienia dla 94% Polaków.
Wpływ pandemii na ukształtowanie się work-life-balance
Pandemia była kluczowym momentem, który wywołał dyskusje na temat work-life balance, zwłaszcza na wszelkich wydarzeniach HR-owych. Wiele głosów twierdziło, że granice między życiem zawodowym a osobistym zaczynają się zacierać. Pojawia się tutaj koncepcja work-life integration, która zakłada bardziej płynne przejście między tymi sferami, ułatwiając ich połączenie niż oddzielenie. Przykłady takiej integracji to elastyczność godzinowa, praca zdalna oraz dostosowanie czasu pracy do naturalnej produktywności. Jednakże, nie wszystkie zawody czy profile pracy mogą realizować te założenia równie łatwo, co stawia pod znakiem zapytania uniwersalność tych rozwiązań. Badania, jak choćby te z gumtree.pl z 2018 roku, wskazują na to, że większość pracowników zauważa zacieranie się granic między życiem prywatnym a zawodowym, choć nie wszyscy chętnie przyznają się do załatwiania prywatnych spraw w miejscu pracy. To pokazuje, że pomimo dążenia do integracji tych sfer, nadal istnieją różnice między teorią a praktyką w obszarze pracy i życia osobistego.
Badanie „Walka o czas” w Polsce z tego roku wykazało, że aż 95% uczestników badań przyznaje, że brakuje im czasu na różne sprawy i zadania w życiu prywatnym. Jednocześnie tylko 40% badanych ma poczucie, że efektywnie wykorzystuje swój czas i angażuje go w wartościowe czynności zarówno zawodowe, jak i prywatne. To oznacza, że pomimo naszych starań o równowagę między pracą a życiem osobistym, większość osób odczuwa presję czasu i nie jest zadowolona z tego, na co ten czas jest poświęcany. Dodatkowo, 58% badanych czuje, że konieczność realizacji obowiązków domowych jest dla nich przytłaczająca, co wskazuje na istnienie wyraźnych wyzwań związanych z organizacją codziennych obowiązków.
Badanie wykazało również, że Polacy najchętniej oddelegowaliby pewne zadania, takie jak zakupy, naprawy domowe, organizacja rzeczy w domu oraz załatwianie spraw urzędowych. Jest to zrozumiałe, biorąc pod uwagę presję czasu i zapotrzebowanie na usprawnienie codziennych czynności. Jednakże, istnieją też bariery mentalne przed delegowaniem zadań, takie jak przekonanie, że sami wykonamy je najlepiej, obawa o prywatność lub po prostu brak czasu na opisanie sprawy komuś innemu. To wszystko pokazuje, że walka o czas oraz dążenie do równowagi między życiem zawodowym a osobistym to nadal aktualne i istotne wyzwania dla wielu osób.
Jak organizacje mogą wspierać łączenie pracy z życiem osobistym?
Każda firma ma swoją własną kulturę organizacyjną, która wpływa na to, jak realizuje się równowaga między pracą a życiem prywatnym. Warto zastanowić się, jakie są nasze preferencje i oczekiwania wobec tej równowagi, gdyż nie wszystkie firmy propagują tę samą koncepcję. Przy podejmowaniu decyzji o dołączeniu do danej organizacji warto zapytać o ich podejście do work-life balance czy work-life integration podczas rozmowy rekrutacyjnej. Dzięki temu unikniemy sytuacji, w której nasze oczekiwania nie będą zbieżne z kulturą organizacyjną firmy.
Warto zwrócić uwagę na to, że firmy coraz częściej dysponują większymi budżetami i podejmują bardziej systemowe działania w obszarze work-life balance. Według wyników naszego badania, ponad połowa badanych pracowników wskazała, że ich pracodawca dba o równowagę między pracą a życiem prywatnym. Jakie działania można wdrożyć, aby wspierać tę równowagę? Po pierwsze, firmy mogą organizować opiekę nad dziećmi i osobami starszymi, zarówno w siedzibie, jak i poprzez dofinansowanie czy benefity. Dodatkowo, różnego rodzaju zajęcia sportowe, sesje z trenerami zdrowia psychicznego czy szkolenia z zarządzania czasem i radzenia sobie ze stresem również przyczyniają się do lepszego balansu między pracą a życiem prywatnym. Coraz częściej można zauważyć dostępność w formie beneiftów: zajęć medytacji, jogi oraz dostęp do psychologa, co znacząco może wpływać na dobrostan pracowników.
Przedsiębiorstwa takie jak start-upy i średnie firmy często stawiają na elastyczne rozwiązania, szczególnie jeśli chodzi o work-life integration. Elastyczne godziny pracy oraz możliwość pracy zdalnej lub hybrydowej są fundamentem tego podejścia. Dodatkowo, firmy te często oferują różnego rodzaju benefity, takie jak workation dla pracowników i ich rodzin, co pozwala na pracę z interesujących lokalizacji. Elastyczne benefity, jak dopłaty do usług sprzątających czy opieki weterynaryjnej dla zwierząt, również cieszą się popularnością. Nielimitowane urlopy są też często rozważane, pozwalając pracownikom na większą kontrolę nad swoim czasem i obowiązkami. Warto także wspomnieć o znaczeniu wyboru między biurem a pracą zdalną, z uwzględnieniem preferencji budowania relacji i potrzeby swobody w harmonogramie pracy. Istotne jest też zastanowienie się nad oczekiwaniami wobec pracodawcy, czy bardziej kierujemy się ku równowadze między pracą a życiem prywatnym, czy może preferujemy integrację tych sfer, jak elastyczne godziny pracy czy workation.